Di Luis Landero que un debe saber cales son as fontes das que bebe e, unha vez que ten isto claro, pois xa non queda máis opción que botar a andar e ser fiel a esas fontes. Ben, un xa sabe onde están a súas fontes, pero queda que salte esa faísca que encenda a mecha dunha historia, faísca que ben pode ser un sentimento, unha idea, unha sensación, unha imaxe. E esa faísca tamén saltou.
As fontes
Había unha imaxe que se me impuña nas miñas lembranzas da época de Seminario (anos oitenta), e esta non era outra que a primeira vez que entrei no cuarto dun amigo que xa cursaba Teoloxía e vin o libro de Hans Küng (un teólogo suizo de gran prestixio) colocado coma un cadro e exhibindo na súa portada un gran interrogante: Existe Deus?. Para min, un filósofo que admiraba a obra de Nietzsche, aquela imaxe amosouse coa mesma parafernalia que unha visión ou unha revelación. Lembro que collín o libro, refolleino, e pedinlle o compañeiro que mo prestara uns días. Esta pasando por unha etapa de dúbidas e eu era daqueles que lle tiña que buscarlle a todo a coherencia, daqueles que tiñan que pasar todo pola peneira da razón para conseguir unha certa tranquilidade de espíritu. Logo, profundizando un pouco máis na vida do autor, decateime de que este se convertira nun proscrito da Igrexa e que un dos seus verdugos era Ratzinger, que entón presidía a Congregación para a propagación da Fe, o que tradicionalmente sempre se coñeceu como Santo Oficio. Simpaticei moito co teólogo e debo de decir que daquela me sorprendía a contundencia coa que fulminaba a Woytyla (Juan Pablo II) nos seus artigos de El País, acusándoo de marxinar as mulleres ou de favorecer con prohibicións anacrónicas a aparición de comportamentos dexenerados. Debo recoñecer que durante anos aquela vivencia non me inspirou nin tan xiquera un artigo, pero ao cabo do tempo decateime de que se había algo que na miña vida me producía un constante desacougo esa era a idea da existencia de Deus. É coma un interrogante que levo colgado da fronte e que de cando en vez impacta sobre ela coa contundencia coa que un raio fende en dúas unha árbore. Se esa era unha da miñas principais preocupacións existenciais, concluín que debía escribir sobre isto, aínda que alguén lle resultase un tema gris ou incluso críptico.
Claro está que non escribín ningún tratado ao uso. A novela só utiliza ese discurso teólóxico da existencia de Deus como recurso para darlle peso a trama, porque unha das cousas que teño claro despois de anos de moito filosofar e moito teoloxizar sobre o problema de Deus e que éste se pode resumir naquelas verbas que pronunciou Milan Kundera cando lle entregaron o premio Xerusalén, e que fai referencia a un dito xudeu que ben decir que a idea de Deus é difícil de atrapar. O dito di “Cando o home pensa, Deus ri”. Este ven a explicar que canto máis pensa o home sobre a existencia de Deus máis se lle escapa a súa comprensión. De esta percepción saiu a armazón da trama.
Decía que non escribín ningún tratado, senón unha novela na que as persoaxes nun momento da historia reflexionan sobre un dos temas máis universais da existencia do ser humano, pero que desenvolven unha acción na que o amor, o odio, o sexo, a envexa, e a traición lle dan esa vida que necesita toda novela para nomearse de tal xeito.
A trama
Debo recoñecer que, aínda que nun principio me asustaba un pouco a idea de escribir unha intriga de transfondo teolóxico-filosófico, xa que isto podía convertir a novela nunha obra de minorías, pensei que se era fiel a esa temática que se me impuña e contaba a historia como se realmente a vivise en persoa, e cos compoñentes novelescos antes mencionados (amor, odio, envexa, etc) podía chegar a conectar cun público máis maioritario. E así botou a andar “Conexión Tubinga”, que primeiro foi “O bico de Xesús” e logo “As sereas de Tubinga”, para terminar impóndose a apreciación do editor, apreciación que por outra banda, eu tamén comparto.
Como en toda trama novelesca a ficción mextúrase coa realidade nunha porcentaxe que neste caso escórase moito hacia a segunda. Qué hai de ficción e de realidade en “Conexión Tubinga”?. A ficción está marcada pola prohibición do libro Existe Deus? (prohibición que resulta incomprensible para uns seminaristas que non ben nela máis que un intento de demostrar racionalmente a existencia de Deus) e a caracterización das persoaxes nos seus diferentes papeis dentro da historia (que ningúen busque identificacións¡), e a realidade ben dada por todos os datos que se aportan no desenvolvemento da trama, case todos eles reais.
A novela pretende reflectir as vivencias e sentimentos os que se enfronta un grupo de mozos que a finais dos oitenta (xa coa carta de europeos na man) viven unha situación vital moi diferente a outros mozos da súa xeración é que dalgún xeito fai especiais as súas vidas. A admiración que sinten por Nietzsche, que plasman nese grupo de amigos denominado Amigos de Zaratrusta, no é senón a plasmación do desexo de querer vivir a vida con intensidade, de ser homes iguais a outros homes, de poder experimentar sensacións que outros experimentan e que eles deben reprimir, como a afectividade hacia outro sexo ou hacia o propio e a sexualidade, incluso na súa manifestación máis xenital.
Pero o fío principal da historia que se conta en “Conexión Tubinga” no é senón a búsqueda da identidade e do sentido da vida por parte dun mozalbete que se enfronta a encrucillada de optar entre entregar a súa vida o servizo de Deus e da igrexa ou deixarse levar polo o que nese momento lle pide o corazón, unha vez que o sorprende a chegada do amor, cousa que seguindo os plantexamentos de Küng podría ser perfectamente compatible, pero que nin na realidade daquela época o era ni tampouco actualmente, ao menos no plano institucional, cousa que eu, xunto con algúns amigos curas, sigo sen entender. Este mozalbete chámase Tito Besteiro e, seguindo as ensinanzas do seu mestre de Metafísica, trata de buscar os motivos da prohibición do libro Existe Deus?, un contrasentido que según se desenvolve a trama vai adquirindo coherencia. O método: a búsqueda do arjé, a búsqueda da orixe das cousas, que non é senón o obxectivo preferente de calquer filosofía (arjé en grego significa orixe).
HISTORIA DA NOVELA II
As comparacións eran inevitables. Unha delas ten algo de sentido. A outra creo que non ten nada que ver. Na crítica que X.M. Eyré publicaba a semana pasada na Nosa Terra sobre Conexión Tubinga faise mención de dúas novelas que, supostamente, están na onda da que aquí presentamos: O nome da rosa, de Umberto Eco, e O Código DaVinci de Dan Brown. Da última non teño nada que dicir, porque non a lin. Da primeira debo dicir que gocei dela fai xa máis de quince anos e que daquelas me quitou o sono durante varias noites (No fondo os libros que perviven no recordo son aqueles que chegan a quitarche o sono). Por iso esta comparación non só non me molesta, senón que me agrada, aínda que salvando as distancias, que son moitas, non só no que respecta á época, senón en canto á formulación da trama e a temática de fondo. A de Conexión Tubinga non é unha trama policíaca, senón unha intriga teolóxico-filosófica ao redor da prohibición dun libro onde se tenta demostrar racionalmente a existencia de Deus. Pero é lóxico que, non habendo na literatura galega novelas de intriga relixiosa, as comparacións ou referencias se busquen en obras que acadaron fama no mercado global. Recordo que unha das anécdotas de Eco que máis me sorprenderon en torno a escritura da súa novela, foi o tempo que pasou para atoparlle un bo desenlace a trama. Botou seis meses pensando en como provocar a morte dos personaxes que sentían atraídos polo contido dunha obra de Aristóteles sobre a Estética. Seis meses para dar cun veleno que che comía as entrañas despois de caer na pecaminosa tentación de ler aquel libro. (Non digo máis por se alguén aínda non o leu). En Conexión Tubinga o veleno é máis psicolóxico que químico, pero tamén o hai (convídoos a que o atopen). Traio isto a colación porque na presentación de Conexión Tubinga abordamos este tema: o traballo que supón para o escritor montar unha trama que sexa capaz de atrapar ao lector sen perder en ningún momento a credibilidade e coherencia que se lle presupón a unha obra que debe estar ben documentada. Certo que hai momentos de inspiración, pero a maior parte deste traballo é transpiración. Con todo, en Conexión Tubinga non deben buscar asasinatos a mancheas, porque non os hai, pero hai motivacións de orde intelectual e anímica que chegan máis aló da simple morte física. Porque non hai forma máis sutil de matar que envenenarche a alma ou o espírito ou, como diría Alfredo Conde, o que hai de persoa nese composto químico que soña.
HISTORIA DA NOVELA III
Hai uns días recibía un correo na bitácora que me gustou especialmente, non só porque a persoa que me escribiu gozara da lectura de Conexión Tubinga, senón porque se trataba dun exseminarista deses que periodicamente se reúnen cos seus excompañeiros de curso para falar sobre o divino e o humano. Digo o de divino porque estes encontros adoitan ter como tema referencial as vivencias no internado, algo que para as compañeiras de viaxe ás veces resulta algo insufrible. No seu blog recomendaba a novela os seus compañeiros de curso e mesmo debaixo mostraba fotos dos encontros gastronómicos e outras da época en que estudaran no Seminario de Lugo. Unha desas fotos é exactamente igual ás fotos de curso que faciamos nós no Seminario Maior do Divino Mestre. Resultoume especialmente agradable o seu correo porque non só me trouxo recordos simpáticos, senón que me fixo constatar que a literatura feita co corazón non é senón unha forma máis de comunicación. Ben, dicía que esa foto me trouxo recordos porque, cando miro as que aínda gardo dos meus anos de seminario, penso nas historias que hai detrás de cada un deses compañeiros que pousaron para instantánea. No fondo todos somos un libro no que se encerran unha morea de historias por contar. Algúns converteron a súa vida nunha epopea, outros nun libro de poemas, houbo quen optou polo misterio, e quen seguiu deambulando polas alturas na busqueda de Deus, e mesmo quen persiste no camiño de afanar aquilo que nunca conseguirá, como o Gregorio Olías de Xogos da Idade Tardía, que só conseguiu ser o poeta Faroni na súa propia imaxinación. Isto levoume a pensar que Conexión Tubinga é soamente unha pincelada nun cadro cheo de historias por contar.
Despois de ver o seu blog de exseminaristas entrei noutro no que promoven unha técnica virtual para aprender galego, traballo que comparte coa súa muller. Vin o video no que promocionan esta iniciativa e case sen querelo vinme establecendo comunicación cun home e unha muller duns cincuenta anos, aos que, se non escribise Conexión Tubinga non coñecería, aínda que polo momento sexa só virtualmente. Son anxo González e Vitoria Ogando. Debo decir que este encontro virtual xa forma parte da historia de Conexión Tubinga, porque un escribe unha obra, pero logo esta enriquécese coas opinións e comentarios dos lectores, ben sexan positivos ou negativos. Con todo, a bitácora do Seminarista en Lugo desde o 66 xa está ligada a Conexión Tubinga, non só virtualmente, senón tamén animicamente. Un día destes poreime co curso virtual de galego, porque teño ganas de profundar nun apartado que fai referencia ao refraneiro popular.
HISTORIA DA NOVELA IV (RAMÓN CARIDE ANALIZA CONEXIÓN TUBINGA)
Capítulo 1: Os Amigos de Zaratrusta.
*Ramón Caride: É esta unha autobiografía xeracional?. Din que a primeira novela sempre é autobiográfica.
*Alberto Canal: Recolle vivencias, impresións e sensacións experimentadas durante a época do internado no Seminario Maior do Divino Mestre, pero non é autobiográfica. A maior parte da obra é ficción. Obra xeracional?. O que pretendía é reflectir as vivencias dun grupo de mozos que a finais dos oitenta levan un sistema de vida moi diferente aos da súa xeración e que teñen vivencias que fan especiais as súas vidas. Por iso non creo que poida considerarse xeracional. Esas vivencias non poden extrapolarse ás dun mozo normal desa época. A miña intención nunca foi a escribir unha novela xeracional, senón contar como era vinda nun internado no que viven mozos con inquietudes intelectuais e cunha libido que busca como liberarse.
*Ramón Caride: Por que un seminario?. Hai intención de facer literatura de best-seller?
*Alberto Canal: A min os seminarios e os mosteiros sempre me atraeron como escenario de novelas de intriga. Mesmo actualmente, cando desde a ponte romana de Ourense contemplo de noite o Seminario Maior véxoo como un lugar misterioso onde poderían desenvolverse multitude de historias de misterio e intriga. Se alguén leu Conexión Tubinga que experimente esta sensación. Dade un paseo pola ponte romana e permanecede un momento mirando cara ao Seminario. Se vos suxestionades máis da conta, mesmo pode entrarvos o medo no corpo. Eu penso que se alguén me vendase os ollos e me deixase nun lugar desahitado do colexio, tardaría tempo en atopar a saída e non sei se podería soportar a sensación de medo. Logo tamén hai unha relación afectuosa. Aínda que xa pasaron vinte anos, sígoo considerando como un espazo propio, case como a miña segunda casa. Con respecto á apreciación de lectura de best-seller comentar que a pretensión non é tal, pero si a de ofrecerlle ao lector un produto que lle resulte atractivo.
*Ramón Caride: Di Borges que toda novela é unha novela policial. Estás de acordo con isto?
*Alberto Canle: Non sei exactamente que quixo dicir Borges con esa apreciación, pero eu considero que Conexión Tubinga non é propiamente unha novela policial. Eu considéroa máis ben unha intriga intelectual. A min nunca me gustaron esas novelas que parten do asasinato de alguén e logo tratan de investigar que foi o que pasou. A min gústanme máis as novelas de intriga que parten dun suceso singular e que logo se desenvolven por un camiño que para lector resulta incerto, dado que non sabe onde o vai a levar. Fran Alonso facía esa mesma apreciación na presentación da novela en Ourense e preguntábame polas influencias nese campo. Eu comentei que nunca lera literatura policial e que os meus referentes literarios actuais eran autores como Luís Landero ou Milan Kundera.
A historia da novela V (Ramón Caride analiza Conexión Tubinga)
Xaneiro 7, 2009 por conexiontubinga | Editar
Esta é unha das imaxes que inspirou a novela. Na viñeta aparece Hans Küng xunto aos seus libros e a punto de ser queimado. Recordan en que momento aparece este cadro en Conexión Tubinga?
Capítulo 2: O Deus de Hans Küng
Ramón Caride: Sobre a mirada masculina no relato. É a novela tamén un discurso machista, segundo sosteñen algunhas?
Alberto Canal: En todo caso sería un discurso masculino ou un punto de vista masculino. Quizais esa opinión provén de quen milita no polo oposto ao machismo, que é o feminismo. Eu penso que habería que falar máis ben de miradas masculinas ou femininas. Nese sentido, Conexión Tubinga está escrita desde unha perspectiva masculina, pero non deixa de ter tamén o seu toque feminino. O que si é certo é que no contexto no que se desenvolve a acción da novela si se manteñen actitudes machistas, como o de relegar a un aspecto secundario o papel da muller nos estamentos de poder da igrexa. De seu esta é unha das críticas que Hans Küng fai ao papado, que non está disposto a revisar este aspecto, tal e como fixeron noutras relixións de cariz cristián como a anglicana. Pero aquí entrariamos en novas intrigas: Os discípulos de Xesús Cristo foron os 12 que se mencionan nos evanxeos ou tivo tamén discípulas? Non serían Marta e María, as irmáns de Lázaro discípulas súas, ou a mesma María Magdalena? A Pedro encomendoulle ser a primeira pedra sobre a que edificar a igrexa, pero non lle dixo que o resto das pedras deberían ser só homes.
Ramón Caride: As relixións precristianas animistas veneran o espírito da muller (creador) e non o espírito do home (dominador).
Alberto Canal: Pero iso tamén sucede na actualidade. O punto de referencia do culto popular son as virxes nas súas diferentes advocacións. Hai igrexas onde a figura do Xesús Cristo crucificado ten unha importancia secundaria. E xa non falemos dos santuarios marianos. De maneira o actual Papa Benedito XVI, Raztinger en Conexión Tubinga, deu un toque de atención neste aspecto, aclarando que a protagonista nas igrexas debería ser a cruz. Eu penso que a forza da relixiosidade popular ten profundas raíces nas crenzas e nos mitos precristianos, por iso terminan relegando a un segundo plano a figura principal e central do cristianismo, ou sexa, Xesus Cristo. Para moita xente o día máis importante do ano na súa parroquia é o día da súa Virxe e son as romarías marianas as que máis moven os fieis. Eu coñezo a curas que tentaron cambiar estes costumes e que tiveron problemas porque a xente entende a relixión a súa maneira. Coido que non cambiaron tanto as cousas.
Ramón Caride: Por que Deus é masculino gramaticalmente e non feminino?
Alberto Canal: Un dos cregos que asistiu a presentación de Conexión Tubinga achegou o seu grau de área sobre este aspecto, comentando que hai algúns teólogos como Torres Queiruga que falan do Deus pai e nai, pero eu xa non chego a disquisicións teolóxicas de tanta profundidade. A min bástame con tentar resolver as dúbidas existenciais, que xa non é tarefa pequena. Teño un coñecido experto en Biblia ao que lle vou a preguntar por este aspecto, a ver que me responde. Pero supoño que se manterá na ortodoxia e que o xustificará dicindo que o Deus de barbas non é máis que o desexo dos crentes de porlle cara a alguén que en realidade non a ten. Creo que me estou facendo unha lea. Preguntarei polo tema e proseguiremos coa disquisición. A verdade é que non sei se O Deus de Hans Küng é masculino ou feminino. Que cada quen lle poña a cara que queira. Por certo, creo que esa apreciación de Torres Queiruga non caeu moi ben no stablisment eclesiástico.
HISTORIA DA NOVELA VI (RAMÓN CARIDE ANALIZA CONEXIÓN TUBINGA)
Sen palabras.
Capítulo 3. Davinia
“Aquela noite produciuse unha confabulación entre a indisposición do monxe e os meus desexos de desvelar que era o que quería dicirme o padre Serafín co consello que me dera na biblioteca, porque, para sorpresa de ambos, non foi o panadeiro quen acudiu aos fornos para axudarnos a amasar o pan, senón a súa filla Davinia, cuxo rostro parecía ter saído dos cadros das virxes que pintaba o irmán David Baird. Era a segunda vez que a vía e debo recoñecer que a súa presenza me provocaba unha estraña sensación, porque cando o padre Serafín marchou recoller a bosta e nos deixou sós fronte á artesa, volvín sentir aquel nerviosismo que na adolescencia me facía tatexar cada vez que intentaba explicarlle a María o que sentía por ela. A partir dun primeiro momento intentei gardar as distancias, consciente de que a presenza daquela rapaza fixera saltar en min un resorte que facía anos que ninguén fora capaz de mover” (Fragmento Conexión Tubinga)
Ramón Caride: O soño da razón produce monstros?. Inquisición, Ortodoxia na túa novela? O poder sempre crea monstros, mesmo en quen busca a Deus?
Alberto Canal
Ramón Caride: Por que esquecemos tan rápido? Parece que a historia comezase co euro.
Alberto Canal
Ramón Caride: Veño de ler un libro do limiao Antón Riveiro Coello no que unha moza anarquista presa no 36 namórase dun falanxista. Cres realmente que no amor non hai nada escrito e que son as xentes as que escriben as súas propias historias de amor, como reflictes en Conexión Tubinga?
Alberto Canal: Sempre me gustou moito esa definición que fai Alfredo Conde do ser humano. Somos un composto químico que soña. Pois nese composto químico que soña hai campo para elaborar moitas fórmulas. Isto recórdame cando estudabamos as fórmulas da química, que había que andar xogando coas valencias para dar coa combinación idónea. Se somos un composto químico, como dicía Conde, o amor tamén é química. Non sei vouse dicir unha burrada, pero eu creo que o amor de parella é testosterona cunhas pingas de imaxinación, ou química cun pouco de filosofía, por dicilo doutra maneira. En todo caso que cada un elabore a súa propia fórmula da felicidade. Un non está para repartir fórmulas neste campo.
En que mosteiro está ambientada esta novela de Ramón Caride?
conexiontubinga 
Deixar unha resposta